Διαπλοκή ή ευημερία

Ο δείκτης «Αντίληψης για τη διαφθορά» εκδίδεται κάθε χρόνο από την οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια». Είναι ένας διεθνής δείκτης εμπειρογνωμόνων, που αξιολογεί το επίπεδο διαφάνειας, λογοδοσίας και διαφθοράς σε κάθε χώρα. Τρεις παράγοντες που καθορίζουν ουσιαστικά το επίπεδο της δημοκρατίας σε μια χώρα. Σ’ αυτόν το δείκτη η Κύπρος ήταν στην 39η θέση το 2007, στην 41η θέση το 2012 και έκτοτε υποχωρεί συστηματικά, με αποτέλεσμα το 2020 να έχει κατρακυλήσει στην 57η θέση. Στα οχτώ χρόνια διακυβέρνησης του Προέδρου Αναστασιάδη και του ΔΗΣΥ, η χώρα μας έχει υποχωρήσει κατά 16 θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη.

Το πρόσφατο διάγγελμα του Προέδρου Αναστασιάδη και τα λεγόμενα μέτρα κατά τις διαφθοράς, που εξαγγέλθηκαν την επομένη, δεν φαίνεται να μπορούν να σταματήσουν την ελεύθερη πτώση της χώρας μας στους δείκτες αξιολόγησης. Δεν περιμένει κανείς ότι θα μειωθούν τα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής με προγράμματα επιμόρφωσης και καλλιέργειας κουλτούρας μηδενικής ανοχής σε μαθητές και φοιτητές.

Θα πρέπει άμεσα να παρθούν ουσιαστικά, ριζοσπαστικά μέτρα, γιατί η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να ανακτήσει την αξιοπιστία της. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα πρέπει να ανακτήσει τη θεσμική αξιοπιστία του. Δεν μπορεί ο Πρόεδρος Αναστασιάδης να βρίσκεται στο στόχαστρο του μεγαλύτερου σκανδάλου, να κατηγορείται ακόμα και από τους μέχρι πρότινος στενούς συνεργάτες του και όχι μόνο να σφυρίζει αδιάφορα, αλλά και να επιτίθεται στους πολιτικούς αντιπάλους του με ψυχροπολεμική ρητορική.

Αν θέλουμε πραγματικά να ξεριζώσουμε τη διαφθορά και τη διαπλοκή από τη χώρα μας θα πρέπει, κατά την άποψή μου, να εστιάσουμε σε τρεις άξονες. Οι δυο πρώτοι απαιτούν νομοθετικές πρωτοβουλίες, ακόμα και συνταγματική τροποποίηση, ενώ ο τρίτος άξονας έχει να κάνει με τη σχέση του πολίτη με την πολιτική. Ο πρώτος άξονας είναι η νομοθετική καθιέρωση της θεσμικής αυτοσυγκράτησης και ο περιορισμός του ανέλεγκτου φάσματος των δραστηριοτήτων της Εκτελεστικής Εξουσίας. Ο δεύτερος είναι ο τερματισμός της εξάρτησης από την εξουσία και τα αξιώματα, που φθείρει και διαφθείρει. Και τρίτος είναι η εμπέδωση της δύναμης και της δυναμικής που εμπεριέχει το εκλογικό δικαίωμα.

Ως προς τον πρώτο άξονα, η θεσμική αυτοσυγκράτηση αποτελεί άγραφο κανόνα της πολιτικής στα πλείστα σύγχρονα κράτη. Εφόσον, όμως, στην Κύπρο  παρατηρείται κατάχρηση των θεσμικών δικαιωμάτων που παρέχονται στους αξιωματούχους, θα πρέπει να υπάρξει νομοθετική ή και συνταγματική ρύθμιση, που να τα περιορίζει. Το πλέον τρανταχτό και πρόσφατο παράδειγμα θεσμικής μη αυτοσυγκράτησης είναι το ανέλεγκτο του διορισμού του Γενικού και Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στις συγκεκριμένες θέσεις ο Πρόεδρος Αναστασιάδης επέλεξε να διορίσει εν ενεργεία υπουργούς του. Προσωπικότητες, δηλαδή, με άμεση θεσμική εμπλοκή (και ίσως όχι μόνο) ως προς την έγκριση των κατ’ εξαίρεση πολιτογραφήσεων. Εφόσον ο Πρόεδρος Αναστασιάδης καταχράστηκε το δικαίωμα που του παρέχεται εκ του Συντάγματος και δεν διόρισε προσωπικότητες που φέρουν το τεκμήριο της ανεξαρτησίας, ως προς το κορυφαίο και υπό εξέταση σκάνδαλο των «χρυσών διαβατηρίων», θα πρέπει να υπάρξει συνταγματική τροποποίηση, που θα περιορίζει το δικαίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, ώστε να μην μπορεί να διορίζει στις συγκεκριμένες θέσεις ή και αλλού εν ενεργεία υπουργούς ή και βουλευτές. Μόνο έτσι θα υπάρξει πραγματική ανεξαρτησία μεταξύ των τριών εξουσιών, θα αποκτήσουν νόημα και περιεχόμενο οι έλεγχοι που γίνονται και θα φτάσουμε στο επίπεδο της πραγματικής λογοδοσίας και κάθαρσης, που απαιτούν οι πολίτες.

Όσον αφορά τον δεύτερο άξονα, τον τερματισμό της εξάρτησης από την εξουσία και τα αξιώματα, που φθείρει και διαφθείρει, η νέα Βουλή θα πρέπει να προχωρήσει στον περιορισμό των θητειών των βουλευτών. Η πρόσφατη απόφαση της απερχόμενης Βουλής να περιορίσει τις θητείες του Προέδρου της Δημοκρατίας σε δύο, χωρίς προηγουμένως να αυτοπεριοριστεί, αποτελεί ενέργεια που κινείται στα όρια του ηθικά ανεκτού. Γι’ αυτό η νέα Βουλή θα πρέπει να αποκαταστήσει το κύρος της, καθορίζοντας μέγιστο αριθμό θητειών και για τους βουλευτές. Έτσι, θα υπάρχει η απαραίτητη ανανέωση στην πολιτική ζωή του τόπου και δεν θα δημιουργείται η λουδοβίκια αντίληψη «εγώ, είμαι το κράτος», με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε συμπεριφορές, αυθαιρεσίες, ροπή προς τη διαφθορά και τη διαπλοκή.

Τέλος, όσον αφορά τον τρίτο άξονα, την εμπέδωση της δύναμης και της δυναμικής του εκλογικού δικαιώματος, θα πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες για ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας. Μόνο δίνοντας τακτικά και ουσιαστικά το λόγο στους πολίτες θα αντιμετωπίσουμε το οδυνηρό φαινόμενο της αποχής, που ισοδυναμεί με παραίτηση από τη διεκδίκηση ενός καλύτερου μέλλοντος.

Ο αγώνας για διαφάνεια, λογοδοσία και κάθαρση δεν είναι μόνο ένας αγώνας εδραίωσης και ολοκλήρωσης του δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι, επίσης, ένας αγώνας για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. Σε 18 μόνο πολιτογραφήσεις, που αφορούσαν την επένδυση του καζίνο, και για τις οποίες ο Γενικός Ελεγκτής κατόρθωσε να βρει στοιχεία, το Κράτος απώλεσε 3,6 εκ. ευρώ σε έσοδα. Αν κάνουμε την αναλογία και υπολογίσουμε τις δυνητικές απώλειες του Κράτους στις 4,000 πολιτογραφήσεις, που έγιναν τα τελευταία πέντε χρόνια, θα κατανοήσουμε ότι αν αυτά τα λεφτά πήγαιναν στα ταμεία του Κράτους, και όχι στις τσέπες των ολίγων, σήμερα θα περνούσαμε ανώδυνα ακόμα κι αυτές τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας.