Η πανδημία δοκιμάζει την καπιταλιστική κανονικότητα

Όπως η βουβωνική πανώλη (ο λεγόμενος Μαύρος Θάνατος) διέβρωσε τα θεμέλια της φεουδαρχικής οργάνωση των κοινωνιών, κυρίως, της Δυτικής Ευρώπης, στα μέσα του 14ου αιώνα, έτσι και η πανδημία του νέου κορωνοϊού δοκιμάζει την καπιταλιστική κανονικότητα του λεγόμενου Δυτικού Κόσμου. Το σημαντικότερο ίσως προπύργιο του Καπιταλισμού, η Νέα Υόρκη, δέχεται το ισχυρότερο πλήγμα, αφού πλέον μετράει τα περισσότερα κρούσματα και θανάτους από όλες τις άλλες χώρες, με νεκρούς να θάβονται σε ομαδικούς τάφους στο Χαρντ Άιλαντ. Την ίδια ώρα στρατιές εκατομμυρίων νέων ανέργων στις πλείστες αμερικανικές πολιτείες βλέπουν το άμεσο μέλλον τους να εξαρτάται από το πενιχρό επίδομα ανεργίας, για να συντηρούν στοιχειωδώς την κατανάλωση και όχι τις βασικές ανάγκες τους. 

Το βάρος της υγειονομικής κρίσης σε όλες τις χώρες σήκωσε ο δημόσιος τομέας της υγείας, ενώ εκκωφαντική ήταν η απουσία του ιδιωτικού τομέα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Δυστυχώς, μεγάλο μέρος του ιδιωτικού τομέα παρέμεινε προσκολλημένο στην κερδοσκοπία, ακόμα και εν μέσω της πρωτοφανούς δοκιμασίας, που βιώνει το σύνολο του πλανήτη. Η ποιότητα της θεραπείας που λαμβάνουν οι ασθενούντες με κορωνοϊό πολίτες εξαρτάται κατά μείζονα λόγο στο ποσοστό επί του ΑΕΠ που το κάθε κράτος επένδυε στη δημόσια υγεία τις τελευταίες δεκαετίας. Εξ ου και οι αντιφάσεις στην αναλογία νεκρών / κρουσμάτων στην Ιταλία και την Ισπανία από τη μια και τη Γερμανία από την άλλη. 

Την ώρα που το ακραίο καπιταλιστικό οικοδόμημα των ΗΠΑ αποτυγχάνει παταγωδώς να προστατεύσει τους πολίτες του από την πανδημία, η κυβέρνηση Τραμπ καταφεύγει σε πειρατικές ενέργειες για να εξασφαλίσει μάσκες και γάντια από την Κίνα και τη Ρωσία, που προορίζονταν για άλλες χώρες, με αποτέλεσμα να τραυματίζει περαιτέρω την εικόνα του πρώην αδιαμφισβήτητου ηγεμόνα του διεθνούς συστήματος. 

Σε αυτή την κρίσιμη καμπή, η ηγεσία της ΕΕ δείχνει ανήμπορη να διεκδικήσει τον ηγεμονικό ρόλο που εγκαταλείπει η πρώην υπερδύναμη. Τα ανεμικά μέτρα στήριξης των 540 δις ευρώ που έχει λάβει (κάποια εξ αυτών θα συνοδεύονται από επαχθείς μνημονιακούς όρους) θα ενισχύσουν περισσότερο τη διαλυτική ρητορική, παρά τις οικονομίες των κρατών μελών. Ως μέτρο σύγκρισης, αξίζει να αναφέρουμε ότι η Γερμανία έχει εξαγγείλει μέτρα στήριξης της οικονομίας της ύψους 1 τρις ευρώ. 

Στην ασιατική πλευρά, η Κίνα προσπαθεί να διορθώσει την εικόνα της, ως η αφετηρία του «κακού», επενδύοντας στη διπλωματία της μάσκας και του λοιπού προστατευτικού νοσοκομειακού υλικού, που απουσιάζει από τις πλείστες χώρες του λεγόμενου προηγμένου δυτικού κόσμου. Οι εικόνες του «σωτήριων» κινεζικών φορτίων, που ξεφορτώνονται σε αμερικανικά και ευρωπαϊκά αεροδρόμια, θα στοιχειώνουν για χρόνια τους εφιάλτες των ηγετών σε ΗΠΑ και Ευρώπη, οι οποίοι άφησαν ανοχύρωτο τον δημόσιο τομέα της υγείας τους. 

Η δοκιμασία αυτή της καπιταλιστικής κανονικότητας δεν θα σημάνει ασφαλώς και το τέλος της. Αντίθετα, θα ενεργοποιήσει κάθε δυνατότητα ανάκτησης των κεκτημένων της. Με την επέλαση του ψηφιακού καπιταλισμού, εν μέσω της πανδημίας και της επιβαλλόμενης καραντίνας, της τηλεργασίας, της ημιαπασχόλησης - ημιανεργίας και τις αγορές μέσω διαδικτύου, μια μεγάλη μερίδα των πρώην εργαζομένων, με μηδενικές ευκαιρίες εξοικείωσης με τα νέα δεδομένα, θα βρεθεί στα αζήτητα της ανεργίας. Όπως συνέβη στις αρχές του 19ου αιώνα στην Αγγλία, επί Βιομηχανικής Επανάστασης, με την εφεύρεση των μηχανών κλωστοϋφαντουργίας. Το αποτέλεσμα της χρήσης των μηχανών εκείνων ήταν να ξεσπάσουν εκτεταμένες και αιματηρές συγκρούσεις, που προκαλούσαν οι εξαθλιωμένοι πρώην τεχνίτες στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας. 

Εφόσον η ανθρωπότητα ξεμπερδέψει με τον θανατηφόρο ιό, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στην οικονομία, ξεκινώντας από την αποκατάσταση της θέσης εκείνων που σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος στη μάχη κατά του ιού, δηλαδή τους λειτουργούς του δημόσιου τομέα της υγείας. Η πολιτική ελίτ θα πρέπει να αντιμετωπίσει πλέον τις δημόσιες υπηρεσίες ως εγγυητή της ποιότητας ζωής των πολιτών και όχι ως παθητικό, που πρέπει συνεχώς να συρρικνώνεται. Αυτή την ώρα απαιτούνται μεγάλες δημόσιες δαπάνες, κυρίως, σε υποδομές δημοσίων υπηρεσιών, τόσο για τη διασφάλιση από μελλοντικούς κινδύνους όσο και για την αντιμετώπιση του μεγάλου κύματος ανεργίας που προκαλεί η πανδημία. 

Τέλος, σε αυτό το νέο κοινωνικό συμβόλαιο, θα πρέπει επιτέλους να τερματιστεί η παρασιτική υπερδιόγκωση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, πολλές φορές με λεφτά του φορολογούμενου πολίτη, ο οποίος καλείται να πληρώσει το λογαριασμό για τις ζημιές που προκαλούνται από τις αστοχίες της αδηφάγου τραπεζικής ελίτ με τις «υψηλές διασυνδέσεις» στα κέντρα λήψεως αποφάσεων.