Πανηγυρικός λόγος για την Επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940

Πανηγυρικός λόγος που είχα την τιμή να εκφωνήσω στην κοινότητα του Αυγόρου,
για την Επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940

Ελληνίδες, Έλληνες,

Τιμούμε, σήμερα, μία από τις πιο ένδοξες στιγμές του Ελληνισμού, στην τρισχιλιετή ιστορία του.

Τιμούμε, σήμερα, το βροντερό, μεγαλοπρεπές και αξεπέραστο "ΟΧΙ", σύσσωμου του Ελληνικού λαού, στο ιταμό τελεσίγραφο της φασιστικής Ιταλίας.

Τιμούμε την ηρωική αντίσταση σύσσωμου του Ελληνικού λαού στον σκοταδισμό του φασισμού και του ναζισμού, που επιχείρησε να επιβάλει ο Άξονας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Χαράματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, η Ελλάδα μετατρέπεται και πάλι σε φως. Σε φως ελπίδας για τις χώρες της Ευρώπης, που μέχρι εκείνη τη στιγμή -η μία μετά την άλλη- γνώριζαν τη ναζιστική βαρβαρότητα και τελικώς υπέκυπταν απέναντι στη φρικαλεότητα του "αστραπιαίου πολέμου" των καλοκουρδισμένων μηχανών της Βέρμαχτ και της Λουφτβάφε.

Λίγα λεπτά πριν από τις 3:00 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμμανουέλε Γκράτσι, παραδίδει το ιταλικό τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά. Το περιεχόμενο του τελεσιγράφου ήταν τέτοιο που ισοδυναμούσε με άμεση κήρυξη ελληνο-ιταλικού πολέμου. Ο Μουσολίνι απαιτούσε στην πραγματικότητα την κατάλυση της ελληνικής ανεξαρτησίας, μέσω της παραχώρησης εδαφικών διευκολύνσεων.

Ήταν η κορύφωση μιας σειράς ιταλικών προκλήσεων που είχαν προηγηθεί, με σημαντικότερη τον τορπιλισμό του καταδρομικού "ΕΛΛΗ" από το ιταλικό υποβρύχιο Delfino, στις 15 Αυγούστου, ενώ ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Τήνου και συμμετείχε στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Ο Μουσολίνι χρειαζόταν μια άμεση, αλλά και ταυτόχρονα σημαντική στρατιωτική επιτυχία, για να αποκαταστήσει το γόητρό του, μετά τις αλλεπάλληλες επιτυχίες του Χίτλερ στην Κεντρική Ευρώπη. Η φτωχική Ελλάδα, που ο Ντούτσε αποκαλούσε "απογυμνωμένο οστούν", φάνταζε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία, αφού, με την κατάληψή της, θα εξασφάλιζε σημαντικό έλεγχο στην Ανατολική Μεσόγειο και θα έκανε ένα αποφασιστικό βήμα για την εφαρμογή της πολιτικής του mare nostrum στη Μεσόγειο.

Ενίοτε, όμως, τα τελεσίγραφα επιστρέφονται. Οι σχεδιασμοί επί χάρτου ανατρέπονται. Οι στρατιωτικές και αριθμητικές ισορροπίες διαψεύδονται.

Όπως πολύ εύστοχα σχολίασε ο τότε πρόεδρος της Αμερικής Φραγκλίνος Ρούσβελτ "στην Ελλάδα δόθηκε μια προθεσμία τριών ωρών για να αποφασίσει σχετικά με τον πόλεμο ή την ειρήνη, αλλά ακόμα κι αν δίνονταν τρεις ημέρες ή τρεις εβδομάδες ή τρία έτη, η απάντηση θα ήταν η ίδια. Οι Έλληνες δίδαξαν την αξιοπρέπεια στο πέρασμα των αιώνων. Όταν όλος ο κόσμος έχασε την ελπίδα του, οι Έλληνες τόλμησαν να αμφισβητήσουν το αήττητο του γερμανικού τέρατος, υψώνοντας απέναντί του το υπερήφανο πνεύμα της Ελευθερίας".

Ο Ελληνικός λαός, στις 28 Οκτωβρίου του 1940, ανέσυρε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας το λεωνίδιο "Μολών Λαβέ", έσπευσε με ενθουσιασμό στο μέτωπο των επιχειρήσεων και μετέτρεψε το αλβανικό μέτωπο σε σύγχρονες Θερμοπύλες. Άντρες και γυναίκες συνέβαλαν με κάθε μέσο, όχι μόνο στην απόκρουση της προέλασης των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο, αλλά και στην αντεπίθεση του ελληνικού στρατού επί αλβανικού εδάφους και την κατάληψη περιοχών που κατοικούνταν σε μεγάλο ποσοστό από αλύτρωτο ελληνικό πληθυσμό, όπως η Κορυτσά, το Πόγραδετς, το Αργυρόκαστρο, οι Άγιοι Σαράντα.

Ο Μουσολίνι διαψεύδεται οικτρά. Ο "απλός περίπατος" που νόμιζε ότι θα πραγματοποιήσει ο στρατός του μετετράπη σε τραγωδία, λόγω της λυσσαλέας αντεπίθεσης των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Σε μια μόνο ιαχή, συμπυκνώθηκε ο άδολος πατριωτισμός, η αταλάντευτη αποφασιστικότητα και ο ανυπέρβλητος ηρωισμός. Η ιαχή "αέρα" δονούσε την οροσειρά της Πίνδου και προκαλούσε τον τρόμο στους αφελείς επίδοξους εισβολείς, κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων.

Για πολλούς, η ελληνο-ιταλική αναμέτρηση ήταν μια μάχη που κρίθηκε πριν καν ξεκινήσει. Η θριαμβευτική νίκη των Ελλήνων ήταν η αναπόφευκτη κατάληξη. Η προκλητικότητα του Μουσολίνι είχε ως αποτέλεσμα να ενώσει όλους τους Έλληνες. Και όταν οι Έλληνες πολεμούν ενωμένοι εξωτερικούς εχθρούς η νίκη πάντοτε τους δαφνοστεφανώνει.

Έτσι και στο αλβανικό μέτωπο, η ανέλπιστη -για τους τρίτους- επικράτηση του ελληνικού στρατού, επί της φασιστικής Ιταλίας, προκάλεσε το θαυμασμό ολόκληρου του κόσμου και χαιρετίστηκε ως νίκη των ελευθέρων λαών, κατά των δυνάμεων της βίας και του ολοκληρωτισμού.

Πολύ παραστατικά, ο τότε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Ουίνστον Τσόρτιλ, θα πει ότι "η ήττα του ιταλικού στρατού, τόσο ανωτέρου εις αριθμόν και εις οπλισμόν, εμπνέει εις όλους μας μεγάλον ενθουσιασμόν".

Το μέγεθος του ελληνικού θριάμβου αποτυπώνεται στα λόγια του Σαρλ Ντε Γκολ, που συνέκρινε τη νίκη επί του ιταλικού στρατού, με τη νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, το 480 π.Χ., επί του περσικού στόλου. "Ποτέ, από τη Σαλαμίνα και μετά, η νίκη δεν υπήρξε πιο μεγάλη παρά σήμερα", θα πει. Ενώ, ο Ζαν Μαρέν αναγγέλει από τον λονδρέζικο ραδιοσταθμό BBC ότι "Κανείς πια δεν θα λέει ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Ο κόσμος λέει, ήδη, ότι οι ήρωες μάχονται σαν Έλληνες".

Στο αλβανικό μέτωπο, όμως, δεν ηττήθηκε μόνο ο έμφυτος επεκτατισμός του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος. Οι Έλληνες δημιούργησαν το πρώτο ουσιαστικό ρήγμα στην -τείνουσα να επικρατήσει σε όλη την Ευρώπη- αντίληψη περί του άτρωτου της πολεμικής μηχανής του Άξονα. Οι λαοί της Ευρώπης μπορούν πλέον να ελπίζουν ξανά στην αποτίναξη του ναζιστικού ζυγού. Να ατενίζουν με περισσότερη αισιοδοξία το μέλλον.

Τιμούμε, όμως, σήμερα και την αντίσταση των ελληνικών στρατευμάτων στη μετέπειτα εισβολή των ναζί, τον Απρίλιο του 1941. Το επονομαζόμενο σχέδιο "Μαρίτα", που εκπόνησε ο ίδιος ο Χίτλερ και αποσκοπούσε να διασώσει το γόητρο του Μουσολίνι, αλλά κυρίως για να καταπνίξει κάθε εστία αντίστασης στα Βαλκάνια και να διασφαλίσει τα μετόπισθεν, πριν την επίθεσή του κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι Έλληνες στρατιώτες πολέμησαν μέχρις εσχάτων σε ένα διμέτωπο πλέον αγώνα, τόσο στα ελληνοαλβανικά σύνορα, όσο και κατά μήκος της "οχυρής γραμμής" στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Έγραψαν νέες χρυσές σελίδες άφταστου ηρωισμού απέναντι στις σιδερόφραχτες στρατιές του αιμοσταγούς Χίτλερ.

Στο οχυρό Ρούπελ, αυτοί οι ίδιοι οι ναζί, υποχρεώθηκαν να υποκλιθούν στην αυτοθυσία των ελλήνων στρατιωτών, ενώ στη "Μάχη της Κρήτης", οι Κρήτες αντιμετώπισαν τους ναζί με κάθε διαθέσιμο μέσο, δίνοντας έτσι περιεχόμενο στην έννοια του "λαϊκού" πολέμου.

Απέναντι στα ναζιστικά στρατεύματα, όπως πολύ εύστοχα έχει λεχθεί, "οι Έλληνες απέδειξαν ότι δεν πολεμούν μόνο δια τη νίκην, αλλά και δια την τιμήν".

Αλλά και στα δίσεκτα χρόνια που ακολούθησαν, με την τριπλή κατοχή, οι Έλληνες επέδειξαν μηδενικό συμβιβασμό. Η Εθνική Αντίσταση έγινε αφορμή για ένα νέο κύμα φιλελληνισμού στην Ευρώπη. Ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές της Γαλλίας του 20ου αιώνα, ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Αλμπέρτ Καμύ θα γράψει: "Την ιδέα που έχουμε για την Ελευθερία την οφείλουμε στην Ελλάδα, μαζί με πολλές άλλες που κάνουν τον άνθρωπο περήφανο. Γι' αυτό βεβαίως η είσοδος των Γερμανών στην Αθήνα υπήρξε γι' αυτούς που με περιβάλλουν και για μένα τον ίδιο το πιο σπαρακτικό σύμβολο των όσων υποφέραμε πέντε ολόκληρα χρόνια. [..] Η Ελλάδα μάς δίδαξε, μέσα στην οργή και την πίκρα, πως μπορείς να έχεις δίκαιο και να νικηθείς. Αλλά η Ελλάδα είναι η πρώτη που έκανε να κατανοήσει ο κόσμος πως οι άνθρωποι της Ελευθερίας μπορούσαν να είναι επίσης και οι άνθρωποι του θάρρους και πως καμιά ήττα δεν είναι αιώνια. Αυτός ο μικρός λαός αποδείχθηκε ισάξιος με το καταπληκτικό παρελθόν του. [..] Πέστε στους Έλληνες φίλους μας, για τον αδερφικό θαυμασμό που νιώθουν γι' αυτούς οι Γάλλοι συγγραφείς."

Η εντός των συνόρων Εθνική Αντίσταση μορφοποιείται κυρίως στις οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ, καταφέρνοντας σημαντικά πλήγματα δολιοφθοράς στις κατοχικές δυνάμεις. Αποκορύφωμα αυτών η συντονισμένη δράση του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ, για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, που στόχευε στην αποκοπή της αλυσίδας εφοδιασμού του στρατηγού Ρόμελ και του Africa Korps που δρούσαν στη Βόρεια Αφρική.

Αλλά και εκτός συνόρων, οι Έλληνες συνέδραμαν και πολέμησαν στο πλευρό των Συμμάχων στις θρυλικές μάχες του Ελ Αλαμέιν όπου κατατροπώθηκε ο Ρόμελ, του Ρίμινι και αλλού, ενώ και το ελληνικό ναυτικό, με τα αντιτορπιλικά "Βασίλισσα Όλγα" και "Αδρία", ανέπτυξε επίσης πλούσια δράση.

Οι Έλληνες δεν λύγισαν απέναντι στις φρικαλεότητες των ναζί. Οι σφαγές, οι μαζικές εκτελέσεις και οι πυρπολήσεις ολόκληρων χωριών λίπαιναν απλώς το χώμα κάτω από το οποίο ρίζωνε ο πόθος της Απελευθέρωσης.

Τα θυσιαστήρια των Καλαβρύτων, του Διστόμου, της Καισαριανής, του Χαϊδαρίου, της Κοκκινιάς και αλλού σε ολόκληρη την Ελλάδα, αποτέλεσαν τον εξαιρετικά βαρύ φόρο αίματος που πλήρωσαν οι Έλληνες, μέχρι να καρπίσει τ' αστάχυ, να ανατείλει ξανά ο ήλιος της Ελευθερίας και η Γαλανόλευκη να κυματίσει ξανά μόνη στην Ακρόπολη.

Σε αυτές τις χρυσές σελίδες της ελληνικής ιστορίας, η συμμετοχή των Ελλήνων της Κύπρου, όπως σε κάθε εθνικό προσκλητήριο, ήταν και πάλι σημαντική, παρά τα προσκόμματα που προέβαλλαν οι Βρετανοί, για να αποτρέψουν τη μαζική στρατολόγηση, φοβούμενοι τη διόγκωση των ενωτικών αντιδράσεων που θα προκαλούσε η επιστροφή χιλιάδων Κυπρίων με το ελληνικό εθνόσημο, μετά το τέλος του πολέμου.

Γι' αυτό σήμερα, τιμούμε επίσης τους κυπρίους που πολέμησαν στο αλβανικό μέτωπο και που εντάχθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις, κατά την περίοδο της τριπλής κατοχής. Πολλοί εξ αυτών δεν γύρισαν ποτέ, προσφέροντας ό,τι πολυτιμότερο είχαν στη Μητέρα Πατρίδα.

Παράλληλα, όμως, τιμούμε σήμερα τη θυσία ενός ακόμα άξιου τέκνου της ηρωομάνας κοινότητας του Αυγόρου, του Γεωργίου Κάρυου, που ανήμερα της Εθνικής Επετείου του "ΟΧΙ", το 1958, άφησε την τελευταία του πνοή, μετά από σοβαρό τραυματισμό σε συμπλοκή με άγγλους στρατιώτες, που είχαν περικυκλώσει το σπίτι στο οποίο κρυβόταν στον Αστρομερίτη.

Ο Γεώργιος Κάρυος, όντας για δεύτερη φορά κρατούμενος των Άγγλων, πληροφορείται τη θυσία του αδερφού του Ανδρέα Κάρυου στη θρυλική μάχη του Αχυρώνα του Λιοπετριού. Τότε παίρνει την απόφαση να δραπετεύσει από το κολαστήριο των κρατητηρίων της Κοκκινοτριμιθιάς. Εντάσσεται αμέσως στην αντάρτικη ομάδα του τομέα Μόρφου και θέτει τον εαυτό του εκ νέου στη διάθεση του Αγώνα.

Δυστυχώς, όμως, τα χαράματα της 19ης Οκτωβρίου του 1958, η ομάδα περικυκλώνεται και στην έξοδο θανάτου που επιχειρούν τα μέλη της, ο Γεώργιος Κάρυος τραυματίζεται σοβαρά και μεταφέρεται στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου, μετά από εννέα μέρες, στις 28 Οκτωβρίου, θα περάσει στο Πάνθεον των Αθανάτων.

Ο Γεώργιος Κάρυος, ένας νέος με αναπηρία στο πόδι, που σήμερα θα αποτελούσε λόγο απαλλαγής από κάθε στρατιωτική υπηρεσία προς την πατρίδα, εντάχθηκε από τους πρώτους στις τάξεις της θρυλικής ΕΟΚΑ. Και, τελικώς, προσφέρει κι αυτός τη ζωή του στο βωμό της Ελευθερίας, λίγες μόνο μέρες μετά τη θυσία του αδερφού του Ανδρέα.

Κι όμως, η χαροκαμένη ηρωομάνα Φλουρέντζα, θα βρει το κουράγιο, να τον αποχαιρετίσει με το δίστιχο:

"Κάθε σαράντα τζι έναν γιόν, διώ εις την πατρίδα

τζι ελπίζω σύντομα να' ρθει Ελευθερία."

Υιοθετώντας τη θουκυδίδεια προτροπή που προβάλλεται μέσα από τα λόγια του Περικλή στον περίφημο Επιτάφιο Λόγο, τους ήρωες που στη μάχη αποδείχθηκαν ανδρείοι, με έργα και όχι με λόγια οφείλουμε να τους τιμούμε.

Γι' αυτό θα πρέπει να αντλήσουμε τα ορθά μηνύματα της σημερινής επετείου. Να προτάξουμε το σθένος, την αξιοπρέπεια και τη διεκδίκηση που μας κληροδότησαν οι ήρωες του Έπους του '40 και του Έπους του 55-59. Να μην επιτρέπουμε σε κανένα να επικαλείται δήθεν "κόπωση" του λαού μας και συνακόλουθα υφέρπουσα ετοιμότητα για έναν ανέντιμο συμβιβασμό που θα διατηρεί και θα νομιμοποιεί τα τετελεσμένα της εισβολής και της κατοχής.

Σε μια εποχή που η αναθεωρητική Τουρκία επιδεικνύει πρωτοφανή ασέβεια σε συμφωνίες, όπως η Συνθήκη της Λοζάννης, που βρίσκονται στον πυρήνα του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς νομιμότητας, που στέλνει τα πλοία της να παρεμποδίσουν την ενάσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας στην κυπριακή ΑΟΖ, που αμφισβητεί ακόμα και τη θάλασσα του Ακάμα, εμείς πρέπει να είμαστε διπλά και τριπλά προσεκτικοί.

Κανένας συμβιβασμός δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός όταν διατηρούνται, φανερά ή κεκαλυμμένα, οι παθογένειες που οδήγησαν στην τραγωδία του '74 και την έκτοτε παράνομη κατοχή της μισής μας πατρίδας. Αυτές οι παθογένειες δεν είναι άλλες από το καθεστώς των εγγυήσεων, που επικαλέστηκε η Τουρκία για να εισβάλει και τα τουρκικά στρατεύματα, που υλοποίησαν τα άνομα σχέδια της Άγκυρας επί της Κύπρου.

Παρά, λοιπόν, τις προτροπές των μεσολαβητών και των "επιτήδειων ουδέτερων", δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός ένας συμβιβασμός που τη μέρα έναρξης της εφαρμογής της λύσης θα διατηρείται καθεστώς εγγυήσεων σε οποιοδήποτε μέρος της Κύπρου και θα παραμένουν τούρκοι στρατιώτες στο νησί.

Έχουμε χρέος να προστατέψουμε τις επόμενες γενιές. Δεν μπορούμε να αφήσουμε κανένα "παράθυρο" μελλοντικής επέμβασης της Τουρκίας στην Κύπρο. Εκείνη η γενιά που θα βιώσει τις συνέπειες μιας νέας τραγωδίας θα στραφεί κριτικά προς εμάς, χαρακτηρίζοντάς μας ως την "καταραμένη" γενιά που προσυπέγραψε μια νέα "Ανταλκίδειο Ειρήνη".

Έτσι, μόνο, παραμένουμε συνεπείς στις παρακαταθήκες των ηρώων του Έθνους.

Έτσι, μόνο, τιμούμε τους αγώνες και τη θυσία τους.

Ζήτω η 28η Οκτωβρίου!

Ζήτω το "ΟΧΙ"!

Ζήτω το Έθνος!