Το «Συμφωνητικό της Βέρνης»



 

Στο παρά πέντε της έναρξης μιας νέας διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε την αναγκαιότητα της προσεκτικής προετοιμασίας, ούτως ώστε να αποφύγουμε λάθη που θα παγιδεύσουν μελλοντικά την ελληνοκυπριακή πλευρά. Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα προς αποφυγή αποτελεί το «Συμφωνητικό της Βέρνης», το οποίο είναι ίσως το σημαντικότερο βαρίδιο της εκάστοτε ελληνικής κυβέρνησης στην προσπάθεια οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και τη μετέπειτα αξιοποίηση του πιθανού ενεργειακού πλούτου της.

 

Ως γνωστόν, το αντικείμενο της διαφοράς στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο έγκειται στο γεγονός ότι η ελληνική πλευρά θεωρεί πως, σύμφωνα με το άρθρο 1(β) της τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης του 1958 για την Υφαλοκρηπίδα και το άρθρο 121(2) της Σύμβασης του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας, τα νησιά του Αιγαίου έχουν υφαλοκρηπίδα και συνεπώς η οριοθέτηση πρέπει να γίνει στο μέσο της απόστασης από τις ανατολικές ακτές των ανατολικότερων νησιών του Αιγαίου και τις ακτές της Μικράς Ασίας, ενώ η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν «ειδική περίπτωση» (αποσπασματική ερμηνεία της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για την οριοθέτηση της Βόρειας Θάλασσας, του 1969) και συνεπώς δεν πρέπει να εφαρμοστούν οι γενικοί κανόνες αλλά «ειδικοί κανόνες», σύμφωνα με τους οποίους η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου πρέπει να γίνει στο μέσο της απόστασης από τις ανατολικές ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας και τις ακτές της Μικράς Ασίας.  Γίνεται, λοιπόν, προφανές πως η αποδοχή της τουρκικής προσέγγισης, για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, «μοιράζει» το Αιγαίο στη μέση, με αποτέλεσμα τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου να εγκλωβιστούν εντός τουρκικής ζώνης δικαιοδοσίας.

 

Η διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις όταν τον Αύγουστο του 1976 η Τουρκία έστειλε το ωκεανογραφικό σκάφος «Σισμίκ-Ι» (πρώην «Χόρα») στο Αιγαίο, με σκοπό να «επιβεβαιώσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας». Το «Σισμίκ-Ι» θα πραγματοποιούσε σεισμικές έρευνες τόσο εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων, όσο και σε περιοχές που η Ελλάδα θεωρούσε βέβαιο ότι μετά την οριοθέτηση θα περιέλθουν στη δική της δικαιοδοσία. Η ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, υπό την πίεση της Αντιπολίτευσης και την προτροπή «βυθίσατε το Χόρα» του Ανδρέα Παπανδρέου, αντέδρασε δυναμικά κινητοποιώντας τις ένοπλες δυνάμεις, ενώ παράλληλα στο διπλωματικό τομέα προσέφυγε τόσο στο Συμβούλιο Ασφαλείας όσο και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

 

Το Συμβούλιο Ασφαλείας, με το ψήφισμα 395, τήρησε ίσες αποστάσεις, αρνούμενο να καταλογίσει ευθύνες στην Τουρκία, και κάλεσε τις δύο πλευρές να σταματήσουν οποιαδήποτε πράξη μπορούσε να αυξήσει την ένταση και να αρχίσουν συνομιλίες για την επίλυση των διαφορών τους. Ενώ, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σε σχέση με τα ασφαλιστικά μέτρα που ζήτησε η Ελλάδα, βασίστηκε στο ψήφισμα 395 και θεώρησε ότι δεν υφίστατο πλέον κίνδυνος επιδείνωσης της κρίσης.

 

Ακολούθησε λοιπόν, το Νοέμβριο του 1976, η συνάντηση εκπροσώπων των δύο χωρών στην πρωτεύουσα της Ελβετίας, όπου υπογράφτηκε το «Συμφωνητικό της Βέρνης». Μία εκ των παραγράφων του έμελλε να φαλκιδεύσει τις ελληνικές προσπάθειες οριοθέτησης της αιγαιακής υφαλοκρηπίδας και τη μετέπειτα εκμετάλλευσή της. Στην παράγραφο 6, λοιπόν, αναφερόταν: «Τα δύο μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση όπως απόσχουν από κάθε πρωτοβουλία ή πράξη σχετική προς την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, η οποία θα μπορούσε να παρενοχλήσει τη διαπραγμάτευση». Η ελληνική πλευρά ερμήνευσε την ανωτέρω παράγραφο ως δέσμευση των δύο χωρών όπως απόσχουν από ενέργειες στις αμφισβητούμενες περιοχές του Αιγαίου. Η Άγκυρα, όμως, ερμήνευσε τη συγκεκριμένη παράγραφο ως δέσμευση των δύο χωρών όπως απόσχουν από οποιεσδήποτε ενέργειες σε ολόκληρο το Αιγαίο. Έκτοτε, η Τουρκία εμμένει πεισματικά (και απειλητικά) στη θέση ότι η Ελλάδα δεν έχει δικαίωμα να κάνει έρευνες οπουδήποτε επί της αιγαιακής υφαλοκρηπίδας.

 

Η ασάφεια, λοιπόν, που εισάγει το «Συμφωνητικό της Βέρνης», όσον αφορά στον καθορισμό της περιοχής του Αιγαίου που τα δύο μέρη δεσμεύονται να απόσχουν από οποιεσδήποτε ενέργειες, αποτέλεσε το όχημα για το ισχυρότερο μέρος να επιβάλει τη δική του (αυθαίρετη και αντίθετη προς την «καλή πίστη») ερμηνεία. Η επικράτηση της βούλησης του ισχυροτέρου μέρους, δηλαδή της Τουρκίας, επιβεβαιώνεται από τη -μέχρι σήμερα- αποχή της Ελλάδας από οποιεσδήποτε ενέργειες που θα στόχευαν στην αξιοποίηση του πιθανού υποθαλάσσιου πλούτου στο Αιγαίο.

 

 

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΣΗΜΕΡΙΝΗ", το Σάββατο 26/10/2013.